സംഘ്പരിവാറിന്റെ കര്‍സേവകരായ ഹിന്ദു ജനക്കൂട്ടം ചരിത്രപ്രസിദ്ധമായ ബാബ്റി മസ്ജിദ് തകർത്ത് മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ടുകൾക്ക് ശേഷം, നിർണായകമായ ദേശീയ വോട്ടെടുപ്പിന് മുന്നോടിയായി തന്റെ പാർട്ടിയെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള രാഷ്ട്രീയ നീക്കത്തിൽ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി തിങ്കളാഴ്ച അതേ സ്ഥലത്ത് ഒരു വലിയ ഹിന്ദു ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രാണപ്രതിഷ്ടാ കര്‍മ്മങ്ങളില്‍ പങ്കെടുക്കുകയാണ്.
ഹിന്ദുമതത്തിലെ ഏറ്റവും ആദരണീയ ദൈവമായ ശ്രീരാമന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം, മതേതര ജനാധിപത്യത്തിൽ നിന്ന് രാജ്യത്തെ ഒരു ഹിന്ദു രാഷ്ട്രമാക്കി മാറ്റാൻ ശ്രമിച്ച, ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും അനന്തരഫലമായ നേതാക്കളിൽ ഒരാളെന്ന നിലയിൽ – നിലനിൽക്കുന്നതും എന്നാൽ വിവാദപരവുമായ – മോദിയുടെ പാരമ്പര്യം ഉറപ്പിക്കുമെന്ന് വിദഗ്ധർ പറയുന്നു.
“ആദ്യം മുതൽ തന്നെ, ചരിത്രത്തിൽ തന്റെ സ്ഥിരത അടയാളപ്പെടുത്തിയാണ് മോദി മുന്നോട്ടുപോയത്. രാമക്ഷേത്രത്തിലൂടെ അദ്ദേഹം ഇത് ഉറപ്പാക്കിയിട്ടുണ്ട്,” ഹിന്ദു ദേശീയതയിൽ വിദഗ്ധനും മോദിയെക്കുറിച്ചുള്ള പുസ്തകത്തിന്റെ രചയിതാവുമായ നിലഞ്ജൻ മുഖോപാധ്യായ പറഞ്ഞു.
ഔദ്യോഗികമായി മതേതര ഇന്ത്യയിൽ ഹിന്ദു മേൽക്കോയ്മ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുന്നുവെന്ന് പരക്കെ ആരോപിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ദേശീയവാദിയായ മോദിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രചാരണത്തിന്റെ തുടക്കമായാണ് ക്ഷേത്രം തുറക്കുന്നത്. ഏപ്രിലിലോ മെയ് മാസത്തിലോ നടക്കാനിരിക്കുന്ന ദേശീയ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മോദിയുടെ ഹിന്ദു ദേശീയ പാർട്ടി വീണ്ടും മതത്തെ രാഷ്ട്രീയ നേട്ടത്തിനായി ചൂഷണം ചെയ്യുമെന്നും തുടർച്ചയായി മൂന്നാം തവണയും അധികാരം ഉറപ്പിക്കുമെന്നും ഉറപ്പിച്ചു പറയുന്നു.
ഭരണകക്ഷിയായ ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി ഒരു ദേശീയ പരിപാടിയാക്കി, ഉത്തരേന്ത്യയിലെ ഒരു ചെറിയ നഗരമായ അയോദ്ധ്യയിൽ ക്ഷേത്രം തുറക്കുന്നത് ഒരു ചരിത്രപരമായ നേട്ടമാക്കി അത് ഹിന്ദു വോട്ടർമാരിൽ ആഴത്തിൽ സ്വാധീനം ചെലുത്തുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു.
മുസ്ലീങ്ങൾ ജനസംഖ്യയുടെ 14 ശതമാനത്തിലധികം വരുന്ന ഇന്ത്യയിൽ ഹിന്ദു അഭിമാനം പുനഃസ്ഥാപിച്ചതിന്റെ ഉത്തരവാദിത്തം മോദിയെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നവരിൽ പലരും കാണുന്നു.
“അയോദ്ധ്യയിൽ എന്താണ് ചെയ്യുന്നത്, ഇപ്പോൾ അത് നിർമ്മിക്കുന്ന തരത്തിലുള്ള സ്കെയിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ അതിനെ ഹിന്ദു വത്തിക്കാനെപ്പോലെയാക്കാൻ പോകുന്നു, അതാണ് പരസ്യപ്പെടുത്താൻ പോകുന്നത്,” മുഖോപാധ്യായ പറഞ്ഞു. ഒരു ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചതിന്റെ നേട്ടം കൈവരിക്കാനുള്ള ഒരു അവസരവും മോദി നഷ്ടപ്പെടുത്താൻ പോകുന്നില്ല.
217 മില്യൺ ഡോളർ ചെലവിൽ നിർമ്മിച്ച രാമക്ഷേത്രം, പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ മുഗൾ മുസ്ലീങ്ങൾ ക്ഷേത്രാവശിഷ്ടങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ ബാബറി മസ്ജിദ് നിർമ്മിച്ച കൃത്യമായ സ്ഥലത്താണ് ശ്രീരാമൻ ജനിച്ചതെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന ഹിന്ദുക്കളുടെ കേന്ദ്രമാണ്. 1992 ഡിസംബറിൽ ഹിന്ദു ജനക്കൂട്ടം (കര്‍സേവകര്‍) മസ്ജിദ് തകർത്തു, ഇത് രാജ്യവ്യാപകമായി കലാപത്തിന് കാരണമായി. 2,000-ത്തിലധികം ആളുകൾ കൊല്ലപ്പെട്ടു, അവരില്‍ കൂടുതലും മുസ്ലീങ്ങൾ ആയിരുന്നു. ഇന്ത്യയിലെ സാമൂഹിക സ്വത്വത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയത്തെ പുനർനിർവചിക്കുകയും 1980-കളിലെ രണ്ട് പാർലമെന്റ് സീറ്റുകളിൽ നിന്ന് മോദിയുടെ ബി.ജെ.പി.യെ അതിന്റെ നിലവിലെ രാഷ്ട്രീയ ആധിപത്യത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്ത ചലനാത്മക സംഭവങ്ങൾക്ക് അത് രൂപം നൽകി.
1990-കളുടെ തുടക്കത്തിൽ, തന്റെ ജന്മദേശമായ ഗുജറാത്തിലെ അന്നത്തെ പ്രാദേശിക നേതാവായിരുന്ന മോദി, മുൻ ബാബറി മസ്ജിദ് സ്ഥലത്ത് ഇപ്പോൾ രാമക്ഷേത്രം നിർമ്മിക്കുന്നതിനുള്ള പിന്തുണ വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള പൊതു പ്രക്ഷോഭം സംഘടിപ്പിക്കാൻ സഹായിച്ച വ്യക്തിയാണ്.
ബാബറി മസ്ജിദ് പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിനായി മുസ്ലീം സംഘടനകൾ പതിറ്റാണ്ടുകളായി കോടതിയില്‍ പോരാട്ടം നടത്തി വരുന്നു. 2019-ൽ തർക്കം അവസാനിച്ചത്, വിവാദപരമായ ഒരു തീരുമാനത്തിൽ, ഇന്ത്യയുടെ സുപ്രീം കോടതി, മസ്ജിദ് നശിപ്പിച്ചതിനെ “നിയമവാഴ്ചയുടെ ഗുരുതരമായ ലംഘനം” എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചെങ്കിലും ഹിന്ദുക്കൾക്ക് സ്ഥലം അനുവദിച്ചു. മുസ്ലീങ്ങൾക്ക് പള്ളി നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ മറ്റൊരു സ്ഥലം കോടതി അനുവദിക്കുകയും ചെയ്തു.
ആ ചരിത്രം ഇപ്പോഴും പല മുസ്ലീങ്ങൾക്കും ഒരു തുറന്ന മുറിവാണ്, ഹിന്ദു മേൽക്കോയ്മയുടെ ഇതുവരെയുള്ള ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ സാക്ഷ്യമാണ് ക്ഷേത്രമെന്ന് ചിലർ പറയുന്നു.
ഈ സർക്കാരും എല്ലാ അനുബന്ധ സ്ഥാപനങ്ങളും രാജ്യത്ത് നിന്ന് മുസ്ലീം അല്ലെങ്കിൽ ഇസ്ലാമിക നാഗരികതയുടെ എല്ലാ അടയാളങ്ങളും തുടച്ചുമാറ്റാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെന്ന് ഭയമുണ്ട്. “ഹിന്ദു ഇന്ത്യയിൽ മുസ്ലീമായി” എന്ന പുസ്തകത്തിന്റെ രചയിതാവ് സിയ ഉസ് സലാം പറഞ്ഞു.
ബാബ്റി മസ്ജിദ് തകര്‍ത്തതിനു ശേഷം, കേന്ദ്രത്തില്‍ ബിജെപി അധികാരത്തില്‍ വന്നതിനു ശേഷം, ഇന്ത്യയുടെ പല ഭാഗങ്ങളിലും, പ്രത്യേകിച്ച് ഉത്തരേന്ത്യയില്‍ മുസ്ലീങ്ങള്‍ ഹിന്ദു ദേശീയ ഗ്രൂപ്പുകളുടെ ആക്രമണത്തിന് വിധേയരായിട്ടുണ്ട്. യോഗി ആദിത്യനാഥ് ഭരിക്കുന്ന ഉത്തര്‍പ്രദേശില്‍ പലവിധ കാരണങ്ങള്‍ പറഞ്ഞാണ് മുസ്ലീങ്ങളെ ഹിന്ദു സംഘടനകളും വ്യക്തികളും ആക്രമിക്കുന്നതും കൊലപ്പെടുത്തുന്നതും.
കൂടാതെ, ക്ഷേത്രാവശിഷ്ടങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ നിർമ്മിച്ചതാണെന്ന് പറയുന്ന ഹിന്ദു ദേശീയവാദികളുടെ അവകാശവാദങ്ങൾ കാരണം ഉത്തരേന്ത്യയിലെ ചരിത്രപ്രധാനമായ മൂന്ന് പള്ളികളെങ്കിലും കോടതി തർക്കങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുകയാണ്. നൂറു കണക്കിന് ചരിത്രപ്രസിദ്ധമായ പള്ളികളുടെ ഉടമസ്ഥാവകാശം ആവശ്യപ്പെട്ട് ഹിന്ദു ദേശീയവാദികൾ ഇന്ത്യൻ കോടതികളിൽ നിരവധി കേസുകൾ ഫയൽ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. എന്തിനേറെ, ലോകാത്ഭുതങ്ങളില്‍ ഒന്നായ കുത്തബ് മിനാറിനെപ്പോലും വിവാദച്ചുഴിയിലേക്ക് വലിച്ചിഴച്ചു.
“ഒരു വശത്ത്, മുസ്ലീം ശബ്ദമുള്ള എല്ലാ നഗരങ്ങളുടെയും പേരുകൾ മാറ്റാൻ അവർ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. മറുവശത്ത്, ഫലത്തിൽ എല്ലാ പള്ളികളും ഇല്ലാതാക്കാൻ അവർ ആഗ്രഹിക്കുന്നു, കോടതികൾ എന്ത് ന്യായം പറഞ്ഞാലും ഹർജികൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിൽ സന്തോഷമുണ്ട്,” സിയ ഉസ് സലാം പറഞ്ഞു.
തർക്കഭൂമിയിൽ ക്ഷേത്രം പുനർനിർമിക്കുക എന്നത് പതിറ്റാണ്ടുകളായി ബിജെപിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് തന്ത്രത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു. 1992 ഡിസംബർ 6 ഞായറാഴ്ച ഹിന്ദുത്വ തീവ്രവാദികളായ ഒരു സംഘം കർസേവകര്‍, എല്‍ കെ അദ്വാനി, അശോക് സിംഗാള്‍, ഗിരിരാജ് കിഷോ‍ർ, മുരളി മനോഹ‍ർ ജോഷി, ഉമാഭാരതി, വിഷ്ണു ദാൽമിയ, സാധ്വി റിതംബര എന്നിവരുടെ നേതൃത്വത്തില്‍ ബാബ്റി മസ്ജി തകര്‍ത്തു. ആധുനിക ഭാരതത്തിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു കറുത്ത അദ്ധ്യായമായിരുന്നു ബാബ്റി മസ്ജിദ് ഭേദനം. എന്നാല്‍, വിധിവൈപരീത്യമെന്നു പറയട്ടേ, അന്ന് അയോദ്ധ്യയുടെ ഏഴയലത്തുപോലും ഇല്ലാതിരുന്ന നരേന്ദ്ര മോദിയാണ് പിന്നീട് അതിന്റെ ഗുണഭോക്താവായത്. 2020-ൽ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തറക്കല്ലിടൽ ചടങ്ങിൽ പങ്കെടുത്തതിന് ശേഷം ആ വാഗ്ദാനത്തിന് മേൽനോട്ടം വഹിച്ച മോദിയാണ് – 2014 ൽ ഹിന്ദു നവോത്ഥാനത്തിന്റെ അലയൊലിയിൽ അധികാരത്തിൽ വന്നതും പ്രധാനമന്ത്രിയായതും.
ക്ഷേത്രം “സാംസ്‌കാരികവും ആത്മീയവും സാമൂഹികവുമായ ഐക്യത്തിന്റെ” പ്രതീകമായിരിക്കുമെന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട്, അത് തുറക്കുന്നത് വരെ, വീടുകളിലും പ്രാദേശിക ആരാധനാലയങ്ങളിലും വിളക്ക് തെളിച്ച് രാജ്യത്തുടനീളം ആഘോഷിക്കാൻ മോദി ജനങ്ങളോട് ആവശ്യപ്പെട്ടിരിക്കുകയാണ്. ജീവനക്കാരെ ആഘോഷങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നതിനായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ സർക്കാർ തിങ്കളാഴ്ച എല്ലാ ഓഫീസുകളും പകുതി ദിവസം അടച്ചിടുമെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചു. മോദി രാമ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തപാൽ സ്റ്റാമ്പുകൾ പുറത്തിറക്കി, ചടങ്ങിന്റെ തത്സമയ പ്രദർശനം രാജ്യത്തുടനീളം ആസൂത്രണം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
പല നഗരങ്ങളിലും പട്ടണങ്ങളിലും ഹിന്ദു ദേശീയതയുടെ പ്രതീകമായ കാവി നിറത്തിലുള്ള പതാകകൾ സർവ്വവ്യാപിയായി മാറിയിരിക്കുന്നു. മറ്റ് നിരവധി രാഷ്ട്രീയ നേതാക്കൾ, പ്രമുഖ സിനിമാ താരങ്ങൾ, വ്യവസായികൾ എന്നിവരും പങ്കെടുക്കുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു.
എന്നാൽ, പ്രകടമായ ചില അഭാവങ്ങളാൽ ഇവന്റ് അടയാളപ്പെടുത്തും. ചില പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കൾ ചടങ്ങ് ബഹിഷ്കരിക്കുന്നു. അതേസമയം, ഇത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ ഗിമ്മിക്ക് ആണെന്ന് അപലപിക്കുകയും സർക്കാർ മതത്തെ രാഷ്ട്രീയ നേട്ടത്തിനായി ചൂഷണം ചെയ്യുകയാണെന്ന ആരോപണവുമുണ്ട്. നാല് പ്രധാന ഹിന്ദു മത അധികാരികൾ ഉദ്ഘാടനത്തിന് പോകാൻ വിസമ്മതിച്ചു, അവരിൽ രണ്ട് പേർ പൂർത്തിയാകാത്ത ക്ഷേത്രം പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്നത് ഹിന്ദു മതഗ്രന്ഥങ്ങൾക്ക് വിരുദ്ധമാണെന്നും മോദി ഒരു മതനേതാവല്ലെന്നും അതിനാൽ ചടങ്ങ് നയിക്കാൻ യോഗ്യനല്ലെന്നും പറഞ്ഞു.
ബാബ്റി മസ്ജിദ് ഭേദനത്തിന്റെ മതവും രാഷ്ട്രീയവും എല്ലാവർക്കും സുവ്യക്തമാണ്. 1528ൽ മുഗൾ രാജവംശത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ ബാബറിന്റെ ജനറലായ മീർഭാക്കി അയോദ്ധ്യയിൽ സ്ഥാപിച്ചതാണത്രെ ബാബ്റി മസ്ജിദ്. അത് രാമക്ഷേത്രം തകർത്തിട്ടാണ് പണിതത്‌ എന്നാണ് ഹിന്ദുത്വവാദികളുടെ ആരോപണം. ഹിന്ദു മഹാസഭയും ജനസംഘവും ആർഎസ്എസും വിശ്വഹിന്ദുപരിഷത്തും ബജ്റംഗ്‌ദളും ശിവസേനയും ബിജെപിയും ഇത് വിശ്വസിക്കുന്നു. ബാബ്റി മസ്ജിദ് തകർത്ത് അവിടെ രാമക്ഷേത്രം നിർമിക്കുക എന്നതായിരുന്നു അവരുടെ രാഷ്ട്രീയ അജൻഡ. രാമക്ഷേത്രം മുദ്രാവാക്യത്തിലൂടെ ഹൈന്ദവ വോട്ടുകളുടെ ധ്രുവീകരണവും തദ്വാര അധികാര കൈയാളലും ബിജെപി ഉന്നം വച്ചു. 1984ൽ വിശ്വഹിന്ദുപരിഷത്തും അദ്വാനിയും ഇതിനായുള്ള സംയുക്ത സംരംഭം തുടങ്ങി. അവർ സാംസ്കാരിക ദേശീയതയുടെ പേരിൽ വർഗീയത ആളിക്കത്തിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ഇതിനെ പ്രതിരോധിക്കാനായി ഭരണകക്ഷിയായ കോൺഗ്രസും അന്ന് പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന രാജിവ് ഗാന്ധിയും ഹിന്ദുക്കൾക്ക് ബാബ്റി മസ്ജിദ് — രാമജന്മഭൂമിയിൽ പ്രാർഥനയ്ക്കുള്ള അനുവാദം കൊടുത്തു.
1989ൽ രാജീവ് ഗാന്ധി പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിനു തൊട്ടുമുമ്പ് രാമക്ഷേത്രശിലാന്യാസം നടത്താൻ വിശ്വഹിന്ദു പരിഷത്തിന് അനുവാദം നൽകി. പക്ഷേ, തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ജയിച്ചില്ല. പിന്നീട് അധികാരത്തിൽ വന്ന ഗവൺമെന്റിന് ബിജെപി പുറത്തുനിന്ന്‌ പിന്തുണ നൽകി. പ്രധാനമന്ത്രി വി പി സിംഗിന്റെ മണ്ഡൽ പരിഷ്കരണത്തിന് മറുപടിയായി അദ്വാനി അയോധ്യ രഥയാത്ര പ്രഖ്യാപിച്ചു. 1989ൽ രാമക്ഷേത്രനിർമാണം ഒരു പരിപാടിയായി ബിജെപിയുടെ പാലംപുർ സമ്മേളനം അംഗീകരിച്ചിരുന്നു. പക്ഷേ, അദ്വാനിയുടെ ഒന്നാം രഥയാത്ര വിജയിച്ചില്ല. അതോടെ വി പി സിംഗ് ഗവൺമെന്റ് വീണു. 1992ൽ രണ്ടാം രഥയാത്ര ബാബ്റി മസ്ജിദിന്റെ തകർച്ചയിൽ കലാശിച്ചു. ഇത് ഒരു ആകസ്മിക സംഭവമായിട്ടാണ് രഥയാത്രികനും സംഘവും കൊട്ടിഘോഷിക്കുന്നത്. ബാബ്റി മസ്ജിദ് ഒരു നയനപ്രകോപനകാരിയാണെന്ന് പറഞ്ഞ (ഒക്കുലർ പ്രൊവൊക്കേഷൻ) അദ്വാനി തന്നെയാണ് ബാബ്റി മസ്ജിദ് തകർത്ത ദിവസമാണ് തന്റെ ജീവിതത്തിലെ ഏറ്റവും സങ്കടകരമായ ദിവസമെന്ന് പറഞ്ഞത്; എന്ത് വിരോധാഭാസം!
ബാബ്റി മസ്ജിദ് തകർത്തതിനെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കാൻ നിയമിച്ച എം എസ് ലിബർഹാൻ കമീഷൻ കണ്ടെത്തിയത് പള്ളി തകർക്കൽ യാദൃച്ഛികമോ മുൻകൂട്ടി ആസൂത്രണം ചെയ്യാത്തതോ ആയ ഒരു സംഭവം അല്ലെന്നാണ്. പ്രസ്തുത കേസിൽ സുപ്രീം കോടതിയും മസ്ജിദ് ഭേദനത്തെ നിന്ദ്യമായ നിയമലംഘനമെന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുകയുണ്ടായി. മസ്ജിദ് തകർക്കലിനെത്തുടർന്ന് ബിജെപി ഭരിക്കുന്ന നാല് സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ഗവൺമെന്റുകളെ (ഉത്തർപ്രദേശ്, ഹിമാചൽ പ്രദേശ്, രാജസ്ഥാൻ, മധ്യപ്രദേശ്) പ്രസിഡന്റ് പിരിച്ചുവിടുകയുണ്ടായി. ആർഎസ്എസിനെ നിരോധിക്കുകയും ചെയ്തു.
തന്റെ വിശ്വാസത്തെ ഒരു പൊതു പ്രദർശനമാക്കി മാറ്റിയതിലൂടെ ഭരണകൂടത്തിനും മതത്തിനും ഇടയിലുള്ള ഒരു രേഖ മോദി മായ്ച്ചുകളഞ്ഞുവെന്നും അത് തന്റെ കടുത്ത അനുയായികൾക്ക് ഊർജം പകരുമെന്നും സിയ ഉസ് സലാം പറഞ്ഞു.
“എപ്പോഴാണ് അദ്ദേഹം അവസാനമായി പ്രധാനമന്ത്രിയായി അഭിനയിച്ചത്? ഒരു ബിജെപി നേതാവെന്ന നിലയിലോ ഹിന്ദുത്വ ചിഹ്നം പോലെയോ അദ്ദേഹം പെരുമാറിയ നിരവധി സംഭവങ്ങളുണ്ട്, അപൂർവ്വമായി ഇന്ത്യയുടെ പ്രധാനമന്ത്രി എന്ന നിലയിൽ,” സലാം പറഞ്ഞു.
