ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ 10 ക്ഷേത്രങ്ങൾ: NSSO പ്രകാരം, രാജ്യത്തെ ‘ക്ഷേത്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ’ 3.02 ലക്ഷം കോടി രൂപയാണ് (40 ബില്യൺ ഡോളർ).
ഇന്ത്യയിലെ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ജനങ്ങളുടെ വിശ്വാസത്തിൻ്റെ കേന്ദ്രം മാത്രമല്ല. മറിച്ച്, രാജ്യത്തിൻ്റെ രാഷ്ട്രീയത്തെയും സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെയും ശക്തമായി മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാനും അവ സഹായിക്കുന്നു. നാഷണൽ സാമ്പിൾ സർവേ ഓർഗനൈസേഷൻ്റെ (എൻഎസ്എസ്ഒ) കണക്കനുസരിച്ച് രാജ്യത്തെ ‘ക്ഷേത്ര സമ്പദ് വ്യവസ്ഥ’ 3.02 ലക്ഷം കോടി രൂപയാണ് (40 ബില്യൺ ഡോളർ). എല്ലാ വർഷവും മികച്ച വളർച്ചയോടെ ഈ ക്ഷേത്രങ്ങള്‍ മുന്നേറുകയാണ്. എന്നാൽ, ലക്ഷങ്ങളും കോടികളും അല്ല കോടിക്കണക്കിന് വരുമാനമുള്ള ചില ക്ഷേത്രങ്ങൾ നമ്മുടെ രാജ്യത്തുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകൾക്ക് ഈ ക്ഷേത്രങ്ങൾ തൊഴിൽ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇന്ത്യയിലെ പല ചെറിയ രാജ്യങ്ങളുടെയും പല സംസ്ഥാനങ്ങളുടെയും ജിഡിപിയേക്കാൾ കൂടുതൽ സമ്പത്തുള്ള രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ 10 ക്ഷേത്രങ്ങളെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് പരിചയപ്പെടാം.
ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രം
കേരളത്തിൻ്റെ തലസ്ഥാനമായ തിരുവനന്തപുരത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രം രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ പട്ടികയിൽ ഒന്നാം സ്ഥാനത്താണ്. ഈ ക്ഷേത്രം മഹാവിഷ്ണുവിന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. 2011-ൽ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ 6 അറകള്‍ തുറന്നപ്പോൾ അവയില്‍ നിന്ന് എണ്ണമറ്റ സ്വർണ്ണവും വജ്രങ്ങളും വിലപിടിപ്പുള്ള രത്നങ്ങളും കണ്ടെത്തി, അതിൻ്റെ മൂല്യം ഏകദേശം 20 ബില്യൺ ഡോളർ വരും. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ ഏഴാം അറ തുറക്കാൻ സുപ്രീം കോടതി അനുമതി നൽകിയിട്ടില്ല, അതില്‍ ഏറ്റവും വിലപിടിപ്പുള്ളതും ഉയര്‍ന്ന മൂല്യങ്ങളും ഉള്ള നിധി നിറഞ്ഞതായാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്. തിരുവിതാംകൂർ രാജകുടുംബമാണ് ഈ ക്ഷേത്രം പരിപാലിക്കുന്നത്. പ്രതിവർഷം 1000 കോടിയിലധികം രൂപയുടെ വരുമാനമാണ് വഴിപാടുകളിലൂടെയും സംഭാവനകളിലൂടെയും ഇവിടെ എത്തുന്നത് എന്നാണ് റിപ്പോർട്ട്. 2023ൽ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ ആകെ ആസ്തി 1,20,000 കോടി രൂപയായിരുന്നു.
തിരുപ്പതി ബാലാജി ക്ഷേത്രം
ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ ചിറ്റൂർ ജില്ലയിലെ തിരുമല പർവതത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന തിരുപ്പതി ബാലാജി ക്ഷേത്രമാണ് രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ പട്ടികയിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനം. ഈ ക്ഷേത്രവും വിഷ്ണുവിന് സമർപ്പിക്കപ്പെട്ടതാണ്. അത്ഭുതങ്ങൾക്കും നിഗൂഢതകൾക്കും ഈ ക്ഷേത്രം ലോകപ്രസിദ്ധമാണ്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിന് പ്രതിദിനം കോടിക്കണക്കിന് രൂപയുടെ വഴിപാടുകളും പ്രതിവർഷം 650 കോടി രൂപയുടെ സംഭാവനകളും ലഭിക്കുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ഏകദേശം 9 ടൺ സ്വർണ്ണവും 14,000 കോടി രൂപയുടെ സ്ഥിര നിക്ഷേപവുമുണ്ട്.
ഷിർദ്ദി സായി ബാബ ക്ഷേത്രം
രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ മൂന്നാമത്തെ ക്ഷേത്രമാണ് ഷിർദിയിലെ സായിബാബയുടെ ക്ഷേത്രം. എല്ലാ വർഷവും ധാരാളം ഭക്തർ ഇവിടെയെത്തുന്നു. ഏകദേശം 380 കിലോ സ്വർണം, നാലായിരം കിലോ വെള്ളി, വിവിധ രാജ്യങ്ങളിലെ കറൻസികൾ, ഡോളറുകൾ, പൗണ്ടുകൾ എന്നിവ വലിയ അളവിൽ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ ബാങ്ക് അക്കൗണ്ടുകളിൽ നിക്ഷേപിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നാണ് റിപ്പോർട്ടുകൾ. അതോടൊപ്പം ഏകദേശം 1800 കോടി രൂപയുടെ പണവും നിക്ഷേപിച്ചിട്ടുണ്ട്.
സിദ്ധി വിനായക ക്ഷേത്രം
ഈ പട്ടികയിൽ നാലാം സ്ഥാനത്ത് മഹാരാഷ്ട്രയുടെ തലസ്ഥാനമായ മുംബൈയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ശ്രീ സിദ്ധി വിനായക ക്ഷേത്രമാണ്. രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണിത്. എല്ലാ വർഷവും ലക്ഷക്കണക്കിന് ഭക്തരും വിവിധ സെലിബ്രിറ്റികളും ഈ ക്ഷേത്രം സന്ദർശിക്കുകയും ഇവിടെ വലിയ വഴിപാടുകൾ നടത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രതിവർഷം 125 കോടി രൂപയുടെ സംഭാവനകൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് വരുന്നു.
മാതാ വൈഷ്ണവ ദേവി ക്ഷേത്രം
ജമ്മു കശ്മീരിലെ കത്രയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മാതാ വൈഷ്ണവ് ദേവി ക്ഷേത്രം ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തവും സമ്പന്നവുമായ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. എല്ലാ വർഷവും രാജ്യത്തിൻ്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ലക്ഷക്കണക്കിന് ഭക്തർ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ദർശനത്തിനായി എത്തുകയും അവരുടെ ആഗ്രഹങ്ങൾ സഫലമാകുമ്പോൾ ധാരാളം സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. മാതാ വൈഷ്ണവ് ദേവിയുടെ അടുത്തേക്ക് വരുന്ന ഭക്തർ ജമ്മുവിൻ്റെ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയ്ക്ക് വലിയ സംഭാവന നൽകുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രം പ്രതിവർഷം 500 കോടി രൂപ വരുമാനം നേടുന്നതായി മാധ്യമ റിപ്പോർട്ടുകൾ പറയുന്നു.
ജഗന്നാഥ പുരി ക്ഷേത്രം
ഒഡീഷയിലെ പുരിയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രം ഹിന്ദുക്കളുടെ നാല് ധാമങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. മഹാവിഷ്ണുവിൻ്റെ എട്ടാമത്തെ അവതാരമായ ശ്രീകൃഷ്ണനാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. ലോകപ്രശസ്തമായ രഥയാത്രയിൽ കോടിക്കണക്കിന് ഭക്തരാണ് ഇവിടെയെത്തുന്നത്. ഇതോടൊപ്പം ഓരോ വർഷവും ലക്ഷക്കണക്കിന് ഭക്തരാണ് ഇവിടെ ദർശനത്തിനായി എത്തുന്നത്. നിരവധി റിപ്പോർട്ടുകൾ പ്രകാരം, ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ഏകദേശം 100 കിലോ സ്വർണ്ണവും വെള്ളിയും അടങ്ങിയ അമൂല്യ നിധികളുണ്ട്.
വിശ്വനാഥ ക്ഷേത്രം
വാരണാസിയിലെ വിശ്വനാഥൻ്റെ ക്ഷേത്രം ലോകപ്രശസ്ത ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. ഈ ക്ഷേത്രം കാരണം വാരണാസി അല്ലെങ്കിൽ ബനാറസ് രാജ്യത്തെയും ലോകത്തിലെയും പ്രശസ്തമായ ആരാധനാലയങ്ങളിൽ ഒരു പ്രധാന സ്ഥാനം വഹിക്കുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രം ശിവന് സമർപ്പിക്കപ്പെട്ടതാണ്, അതുകൊണ്ടാണ് ഇത് ശിവൻ്റെ നഗരം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നത്. കോടിക്കണക്കിന് ഭക്തരാണ് ഓരോ വർഷവും ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ദർശനത്തിനായി എത്തുന്നത്. ഓരോ വർഷവും 4 മുതൽ 5 കോടി രൂപയുടെ വഴിപാടുകൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് വരുന്നു.
സോമനാഥ ക്ഷേത്രം
ഗുജറാത്തിലെ സൗരാഷ്ട്രയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സോമനാഥ ക്ഷേത്രം ശിവന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു, ഇതിനകം തന്നെ രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നായി ഇത് മാറിയിട്ടുണ്ട്. ശിവന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന 11 ജ്യോതിർലിംഗങ്ങളിൽ ഒന്നാണിത്. വിദേശ ആക്രമണകാരിയായ മഹമൂദ് ഗസ്‌നവി 17 തവണ ഈ ക്ഷേത്രം ആക്രമിക്കുകയും കൊള്ളയടിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. ഗസ്‌നവി ആക്രമണകാലത്ത് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ പടവുകൾ പോലും സ്വർണ്ണം കൊണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. കോടിക്കണക്കിന് രൂപയുടെ വഴിപാടുകളാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് വർഷം തോറും എത്തുന്നത്.
മധുര മീനാക്ഷി ക്ഷേത്രം
ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മീനാക്ഷി ക്ഷേത്രം രാജ്യത്തെ പ്രശസ്തമായ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. ദിവസവും ആയിരക്കണക്കിന് ഭക്തരാണ് ഇവിടെ ദർശനത്തിനെത്തുന്നത്. ഒരു കണക്ക് പ്രകാരം പ്രതിദിനം 20 മുതൽ 30 ആയിരം ആളുകൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ എത്തുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ഭക്തർ ധാരാളമായി സംഭാവനകൾ നൽകുന്നു. ഓരോ വർഷവും ഏകദേശം 6 മുതൽ 7 കോടി രൂപയുടെ വഴിപാടുകൾ ഇവിടെയെത്തുന്നതായി റിപ്പോർട്ടുകൾ പറയുന്നു.
ശബരിമല അയ്യപ്പ ക്ഷേത്രം
കേരളത്തിലെ ശബരിമല അയ്യപ്പക്ഷേത്രം സ്ത്രീപ്രവേശന വിലക്കിനെ തുടർന്ന് വാർത്തകളിൽ ഇടം നേടിയിരുന്നു. ഓരോ വർഷവും 10 കോടി ഭക്തരാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ദർശനത്തിനായി എത്തുന്നത്. ഉയർന്ന മലകൾക്കും ഇടതൂർന്ന വനങ്ങൾക്കും ഇടയിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഏകദേശം 250 കോടി രൂപയുടെ വഴിപാടുകൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് വരുന്നു.
