ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിൽ ഒക്ടോബർ 2 ന് ഒരു പ്രത്യേക സ്ഥാനമുണ്ട്. കാരണം, ഇത് രാഷ്ട്രത്തിൻ്റെ ഏറ്റവും ആദരണീയരായ രണ്ട് മഹത്‌വ്യക്തികളായ മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെയും ലാൽ ബഹദൂർ ശാസ്ത്രിയുടെയും ജന്മവാർഷികമാണ്. നേതൃത്വത്തിലേക്കുള്ള അവരുടെ വഴികളും അവരുടെ വ്യക്തിപരമായ ശൈലികളും വ്യത്യസ്തമായിരുന്നെങ്കിലും, ഗാന്ധിയും ശാസ്ത്രിയും ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ച് ഒരു പൊതു കാഴ്ചപ്പാട് പങ്കിട്ടിരുന്നു. അത് ലാളിത്യം, സമഗ്രത, രാജ്യസേവനം എന്നിവയുടെ മൂല്യങ്ങളിൽ വേരൂന്നിയതായിരുന്നു.
ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിൻ്റെ പിതാവായും അഹിംസാത്മക പ്രതിരോധത്തിൻ്റെ വക്താവായും മഹാത്മാഗാന്ധി ആഗോളതലത്തിൽ അറിയപ്പെടുമ്പോൾ, ഇന്ത്യയുടെ രണ്ടാമത്തെ പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയിൽ വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞ സമയങ്ങളിൽ മാതൃകാപരമായ നേതൃത്വത്തിന് ലാൽ ബഹദൂർ ശാസ്ത്രിയെ ഓര്‍മ്മിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ ദിവസം, രാജ്യം അവരുടെ സംഭാവനകളെ സ്മരിക്കുക മാത്രമല്ല, അവരുടെ നേതൃത്വത്തെ നിർവചിച്ച അതുല്യമായ ഗുണങ്ങളെക്കുറിച്ചും അവ ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയെ എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ചും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.
1869 ഒക്ടോബർ 2 ന് ജനിച്ച മഹാത്മാഗാന്ധി ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിൻ്റെ പര്യായമാണ്. അഹിംസ, സത്യാഗ്രഹം (സത്യവും ചെറുത്തുനിൽപ്പും) സംബന്ധിച്ച അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ തത്ത്വചിന്തകൾ ആയുധമെടുക്കാതെ കൊളോണിയൽ ഭരണത്തെ ചെറുക്കാൻ ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ പ്രചോദിപ്പിച്ചു. അക്രമമല്ല, നീതിയിലും ധാർമ്മികതയിലും അടിയുറച്ചാൽ മാത്രമേ യഥാർത്ഥ സ്വാതന്ത്ര്യം കൈവരിക്കാൻ കഴിയൂ എന്ന് ഗാന്ധി വിശ്വസിച്ചു. ഉപ്പ് സത്യാഗ്രഹം, നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം, ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ പ്രസ്ഥാനം തുടങ്ങിയ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പ്രതീകാത്മക പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷ് അടിച്ചമർത്തലിനെതിരായ സമാധാനപരമായ ചെറുത്തുനിൽപ്പിൻ്റെ പ്രതീകങ്ങളായി മാറി.
ഗാന്ധിജിയുടെ പൈതൃകം ഇന്ത്യയുടെ അതിരുകൾക്കപ്പുറമാണ്. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പഠിപ്പിക്കലുകൾ ആഗോള നേതാക്കളായ മാർട്ടിൻ ലൂഥർ കിംഗ് ജൂനിയർ, നെൽസൺ മണ്ടേല എന്നിവരെ സ്വാധീനിച്ചു, അവർ പൗരാവകാശങ്ങൾക്കും നീതിക്കും വേണ്ടിയുള്ള സ്വന്തം പോരാട്ടങ്ങളിൽ അഹിംസാത്മക സമീപനം സ്വീകരിച്ചു. ഇന്നും, ഗാന്ധിയുടെ സമാധാനം, സഹിഷ്ണുത, സാമൂഹിക നീതി എന്നിവയുടെ സന്ദേശം ലോകമെമ്പാടും പ്രതിധ്വനിക്കുന്നു, ആധുനിക കാലത്തെ സംഘർഷങ്ങൾക്ക് പരിഹാരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.
ലാൽ ബഹാദൂർ ശാസ്ത്രി: എളിയ ദേശസ്നേഹിയും രാഷ്ട്ര നിർമ്മാതാവും
1904 ഒക്ടോബർ 2 ന് ജനിച്ച ലാൽ ബഹാദൂർ ശാസ്ത്രി, എളിയ ജീവിതത്തിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും ആദരണീയനായ പ്രധാനമന്ത്രിമാരിൽ ഒരാളായി ഉയർന്നു. ലാളിത്യം, എളിമ, സാധാരണക്കാരുടെ ക്ഷേമത്തോടുള്ള അഗാധമായ പ്രതിബദ്ധത എന്നിവ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നേതൃത്വത്തെ നിർവചിച്ചു. “ജയ് ജവാൻ, ജയ് കിസാൻ” (സൈനികനെ വാഴ്ത്തുക, കർഷകനെ വാഴ്ത്തുക) എന്ന മുദ്രാവാക്യം ആവിഷ്‌കരിച്ചതിനാണ് ശാസ്ത്രി ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത്, ഇത് ഇന്ത്യയുടെ ഭാവി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ പ്രതിരോധത്തിൻ്റെയും കൃഷിയുടെയും പ്രാധാന്യം എടുത്തുകാണിക്കുന്നു.
1964 മുതൽ 1966 വരെ പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന കാലത്ത്, 1965ലെ ഇന്ത്യ-പാക് യുദ്ധവും കടുത്ത ഭക്ഷ്യക്ഷാമവും ഉൾപ്പെടെയുള്ള പ്രയാസകരമായ സമയങ്ങളിലൂടെ ശാസ്ത്രി രാജ്യത്തെ നയിച്ചു. ശാന്തമായ പെരുമാറ്റവും പ്രായോഗിക സമീപനവും അദ്ദേഹത്തെ ജനങ്ങളുടെ വിശ്വാസം നേടി. യുദ്ധസമയത്ത് ശാസ്ത്രിയുടെ നേതൃത്വം അദ്ദേഹത്തിന് വ്യാപകമായ ബഹുമാനം നേടിക്കൊടുത്തു, കാരണം അനാവശ്യമായ ആക്രമണങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടാതെ ധൈര്യത്തോടെയും ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയും നയിക്കാൻ അദ്ദേഹം തിരഞ്ഞെടുത്തു.
ശാസ്ത്രിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ, ഹരിതവിപ്ലവത്തിന് അടിത്തറയിട്ടുകൊണ്ട്, കാർഷികമേഖലയിൽ സ്വാശ്രയത്വത്തിലേക്ക് ഇന്ത്യ ധീരമായ ചുവടുകൾ സ്വീകരിച്ചു. ഗ്രാമവികസനത്തെയും ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയെയും കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നയങ്ങൾ അതിൻ്റെ കാർഷിക മേഖലയുടെ ആവശ്യങ്ങൾ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ സമീപനത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്നത് തുടരുന്നു.
മഹാത്മാഗാന്ധിയും ലാൽ ബഹാദൂർ ശാസ്ത്രിയും ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിൻ്റെ വിവിധ കാലഘട്ടങ്ങളിൽ ജീവിച്ചിരുന്നെങ്കിലും, അവരുടെ നേതൃത്വ ശൈലികൾ ഉൾക്കാഴ്ചയുള്ള വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ നൽകുന്നു. ഗാന്ധിജി ഒരു ആഗോള വ്യക്തിത്വമായിരുന്നു, അഹിംസയുടെയും ആത്മീയ പ്രതിരോധത്തിൻ്റെയും ആശയങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ അണിനിരത്തിയ ഒരു കരിസ്മാറ്റിക് നേതാവായിരുന്നു. സമൂഹത്തിൻ്റെയും ഭരണത്തിൻ്റെയും മാനദണ്ഡങ്ങളെ വെല്ലുവിളിക്കാൻ ഭയമില്ലാത്ത ഒരു വിപ്ലവ ചിന്തകനായിരുന്നു അദ്ദേഹം.
നേരെമറിച്ച്, ശാസ്ത്രിയുടെ നേതൃത്വം വിനയവും പ്രായോഗികതയും കൊണ്ട് അടയാളപ്പെടുത്തി. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷമുള്ള അതിൻ്റെ രൂപീകരണ വർഷങ്ങളിൽ രാജ്യത്തെ നയിക്കാൻ തിരശ്ശീലയ്ക്ക് പിന്നിൽ നിശബ്ദമായി പ്രവർത്തിച്ച അദ്ദേഹം, ജനസഞ്ചയത്തിൻ്റെ ഒരു വ്യക്തിത്വവും കൂടുതൽ പ്രവർത്തനക്ഷമതയുള്ള ആളുമായിരുന്നു. ലളിതമായ ജീവിതം നയിക്കുകയും “വിനയമുള്ള പ്രധാനമന്ത്രി” എന്ന വിളിപ്പേര് നേടുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് മാതൃകയായി നയിക്കാനാണ് ശാസ്ത്രി ഇഷ്ടപ്പെട്ടത്.
അവരുടെ സമീപനങ്ങൾ വ്യത്യസ്തമാണെങ്കിലും, ഗാന്ധിജിയും ശാസ്ത്രിയും രാഷ്ട്രത്തെ സേവിക്കാൻ അഗാധമായ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരായിരുന്നു. അവർ ജനങ്ങളുടെ ശക്തിയിൽ വിശ്വസിച്ചു, ഗ്രാമവികസനത്തിന് നേതൃത്വം നൽകി, സ്വാശ്രയത്വത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യത്തിന് ഊന്നൽ നൽകി. ശാസ്ത്രി ഗാന്ധിയെ അഭിനന്ദിക്കുകയും, ഇന്ത്യയെ നീതിപൂർവകവും സമൃദ്ധവുമായ ഭാവിയിലേക്ക് നയിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഒരു ഉപദേശകനെ അദ്ദേഹത്തിൽ കാണുകയും ചെയ്തു.
ഗാന്ധിയുടെയും ശാസ്ത്രിയുടെയും പൈതൃകങ്ങൾ ഇന്ത്യയുടെ സാമൂഹിക-രാഷ്ട്രീയ ഭൂപ്രകൃതിയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നത് തുടരുന്നു. അഹിംസയെയും സത്യത്തെയും കുറിച്ചുള്ള ഗാന്ധിയുടെ പഠിപ്പിക്കലുകൾ ഇന്ത്യയുടെ ജനാധിപത്യ മൂല്യങ്ങളിലും ആഗോള സമാധാന പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലും പ്രതിധ്വനിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സ്വരാജ് (സ്വയംഭരണം), സർവോദയ (എല്ലാവർക്കും ക്ഷേമം) എന്നീ ആശയങ്ങൾ സാമൂഹിക നീതി, ഭരണം, ഗ്രാമവികസനം എന്നിവയിലെ ഇന്ത്യയുടെ നയങ്ങളെ ഇപ്പോഴും സ്വാധീനിക്കുന്നു.
മറുവശത്ത്, കൃഷിയിലും ദേശീയ പ്രതിരോധത്തിലും സ്വയം ആശ്രയിക്കുന്നതിൽ ശാസ്ത്രിയുടെ ശ്രദ്ധ ഇന്ത്യയുടെ സാമ്പത്തിക, സുരക്ഷാ തന്ത്രങ്ങളിൽ കേന്ദ്രമായി തുടരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ “ജയ് ജവാൻ, ജയ് കിസാൻ” എന്ന മുദ്രാവാക്യം രാജ്യത്തെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നത് തുടരുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് ഭക്ഷ്യ സുരക്ഷയുടെയും പ്രതിരോധ തയ്യാറെടുപ്പിൻ്റെയും പശ്ചാത്തലത്തിൽ.
ഒക്ടോബർ 2 മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെയും ലാൽ ബഹദൂർ ശാസ്ത്രിയുടെയും സംഭാവനകളുടെ ശക്തമായ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലായി വർത്തിക്കുന്നു. അവരുടെ നേതൃത്വ ശൈലികളും അവർ അഭിമുഖീകരിച്ച വെല്ലുവിളികളും വ്യത്യസ്തമാണെങ്കിലും, ഗാന്ധിയും ശാസ്ത്രിയും ഒരു പൊതു ലക്ഷ്യത്തിനായി പ്രവർത്തിച്ചു – സ്വതന്ത്രവും സ്വാശ്രയവും നീതിയുക്തവുമായ ഇന്ത്യ കെട്ടിപ്പടുക്കുക. അവരുടെ പൈതൃകങ്ങൾ നേതൃത്വം, സേവനം, സമഗ്രത എന്നിവയിൽ വിലപ്പെട്ട പാഠങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു, അത് ഭാവി തലമുറകളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നത് തുടരുന്നു.
ഈ രണ്ട് മഹാത്മാക്കളുടെ ജന്മദിനം ഇന്ത്യ ആഘോഷിക്കുമ്പോൾ, അവരുടെ കാലാതീതമായ മൂല്യങ്ങൾക്ക് ഇന്നത്തെ വെല്ലുവിളികളെ എങ്ങനെ നേരിടാൻ കഴിയും എന്നതിനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കേണ്ട സമയമാണിത്. ഗാന്ധിയുടെ അഹിംസയുടെ പാതയിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ശാസ്ത്രിയുടെ സ്വാശ്രയ ദർശനത്തിലൂടെയോ ആകട്ടെ, അവരുടെ തത്വങ്ങൾ ഇന്ത്യയുടെ മുന്നോട്ടുള്ള പ്രയാണത്തിന് വഴികാട്ടിയായി നിലകൊള്ളുന്നു.
